Peilbeheer steeds belangrijker

2017 was kenmerkend door zijn erg natte en droge perioden. In de natte periode is er meer water uitgemalen dan in 2016. Tijdens de droge periode in juni is er water doorgespoeld vanuit het Markermeer naar het Veluwemeer. Hierdoor waren er tijdelijk hoge waterstanden in de Hoge Vaart en de Noorderplassen. In december waren de waterstanden in het beheergebied tijdelijk weer hoog door het smelten van de sneeuw. Beide gevallen hebben niet tot peiloverschrijdingen geleid.

Het proces rondom het meten en monitoren van waterstanden en debieten is in 2017 verder verbeterd. Dit heeft tot een nieuw meetplan waterkwantiteit geleid waarin voor het eerst ook grondwaterstanden zijn opgenomen. Door de verbeteringen in het monitoringsproces is er steeds meer inzicht in de waterstanden binnen peilgebieden. Op enkele hoofdpunten in ons gebied worden actuele waterstanden ten opzichte van het peilbesluit op onze website gepresenteerd.

De herziene peilbesluiten ‘Hoge Vaart’ en ‘Zuidlob’ zijn vastgesteld. Door de multimediale aanpak waarbij belanghebbenden vooraf beter zijn meegenomen zijn veel zienswijzen voorkomen. Daarnaast heeft het nieuwe beleid over het proces rondom het vaststellen en toetsen van peilbesluiten vorm gekregen en zit in de afrondingsfase.

Beheren doen we samen

Het onderhoud in het waterbeheer is grotendeels uitgevoerd zoals gepland. Uitzondering hierop is het baggerwerk in het stedelijk water van Lelystad en Emmeloord. Deze werkzaamheden worden komend jaar afgerond. Naast de uitvoering van het onderhoud zijn er grote stappen gemaakt in het actualiseren van de legger. Het waterschap heeft bij het reguliere beheer en onderhoud ook aandacht voor innovaties en vernieuwing. Zo is geëxperimenteerd met het inzetten van drones bij de reguliere inventarisatie van watergangen.

Voor het muskusrattenbeheer is de landelijke norm ‘bestrijdingsresultaat afdoende’ dit jaar gehaald. Het totale beheergebied is daarmee wederom op orde en er zit een dalende lijn in het aantal gevangen muskusratten. In Lelystad zijn, na afronding van de landelijke driejarige veldproef, ruim 800 muskusratten gevangen. Dat geeft aan dat de populatie muskusratten plaatselijk sterk is toegenomen tijdens de proef. De proef had als doel de populatieontwikkeling en de consequenties in beeld te brengen wanneer muskusratten alleen bij de te beschermen objecten weggevangen worden. Tot vijf jaar na de proef worden de ontstane schades hersteld op kosten van de Unie van Waterschappen. Begin 2018 wordt het evaluatierapport van deze proef verwacht. Sinds het voorkomen van de otter in ons beheergebied wordt preventie van bijvangsten steeds belangrijker. In vergelijking met andere waterschappen treffen we weinig bijvangsten aan in de vangmiddelen.

Verder zijn stappen gezet in de ambitie ‘verbinding met de samenleving’. In Lelystad is door middel van een pilot ervaring opgedaan met een inwonersinitiatief waarbij actieve bewoners zelf de taluds boven en onder water hebben gemaaid. Het waterschap heeft geld beschikbaar gesteld voor het initiatief om deze werkzaamheden uit te kunnen voeren. In 2018 wordt de pilot geëvalueerd. In de Noordoostpolder is een sms-dienst geïmplementeerd die bij extreme weersituaties de veranderingen in het waterbeheer per sms verstuurt naar de deelnemers. Inmiddels hebben meer dan honderd belanghebbenden zich aangemeld voor deze dienst.

Vorig jaar heeft de Algemene Vergadering het “Kader Behoud Watererfgoed” vastgesteld. Een voorbeeld van de toepassing van het kader is het hevelhuisje bij Kadoelen en de daarin staande vacuümpomp. Beide dateren uit 1956 en behoren tot de watererfgoedobjecten van het waterschap. In september heeft de Algemene Vergadering ingestemd met het renoveren van de oude hevel Kadoelen als watererfgoedobject en het plaatsen van een nieuwe hevel die de functie van de oude hevel overneemt. Daarbij blijven zowel het hevelhuisje als de pomp behouden als watererfgoedobject.

Daarnaast zijn de gemeente Urk en Noordoostpolder, de provincie en het waterschap gezamenlijk aan de slag met cultureel erfgoed en behoud van watererfgoed. Dit jaar zijn hier flinke stappen in gezet. De visie over hoe de gezamenlijke overheden om willen gaan met cultureel erfgoed staat in de steigers. In 2018 wordt deze vastgesteld.

In april heeft het waterschap besloten bij te dragen aan het realiseren van een aantal waterhuishoudkundige maatregelen in project Nieuwe Natuur Schokland. Met deze bijdrage helpt het waterschap de archeologie in dit gebied te beschermen. Het waterschap draagt bij aan kennisopbouw en de inrichting van het watersysteem. Voor het project wordt gewerkt aan een samenwerkingsovereenkomst en een ontwikkelstrategie.

Beleef de polder!

Dit jaar is aan zeven initiatieven een bijdrage uit het Dijk & waterfonds toegekend. Het fonds is dit jaar nagenoeg uitgeput. Initiatieven variëren van een bijdrage voor de aanleg van vissteigers aan de Lemstervaart tot een bijdrage aan de voorstelling ‘Laaglanders’ op Schokland.  

Het waterschap is als adviseur ook betrokken bij diverse andere initiatieven vanuit het provinciale programma Nieuwe Natuur. Een voorbeeld van zo’n initiatief is de Nieuwe Natuur bij Noorderwold-Eemvallei. Afgelopen jaar is hiervoor, naast hydrologisch onderzoek, ook verkend wat de mogelijkheden zijn om door de aanleg van natuurvriendelijke oevers bij te dragen aan nieuwe natuur.

In het bodemdalingsgebied ten zuidwesten van Emmeloord is intensief ingezet op bewustwording en samenwerking met de belanghebbenden in dit gebied. Het waterschap heeft samen met gemeente Noordoostpolder en provincie Flevoland informatieavonden en keukentafelgesprekken georganiseerd. Het doorlopen proces heeft bijgedragen aan de bewustwording dat met het huidige landgebruik problemen gaan ontstaan en aan een meer gezamenlijk begrip van de problematiek van bodemdaling. Vervolgens is gestart met drie verkenningen:

• verkennen mogelijkheden optimalisatie watersysteem;
• transitie naar veranderend landgebruik op de lange termijn;
• vernatting ten zuidwesten van Emmeloord: onderzoek naar de problemen die worden ervaren.
  

Bij al deze verkenningen wordt samengewerkt met agrariërs in het gebied. De gewenste transitie vraagt van de overheden een open houding voor verandering. Parallel aan de bovengenoemde verkenning onderzoeken de overheden gezamenlijk hun eigen mogelijke handelingsperspectieven in die transitie. Ook LTO en het Rijksvastgoedbedrijf zijn bij dit onderzoek betrokken.

Experimenteren met drainage: eerste biologische drainage in Nederland

Dit jaar is de schop in de grond gegaan voor het project Spaarwater. Er draaien inmiddels twee pilots in Zuidelijk en Oostelijk Flevoland (Zuidlob) en het bodemdalingsgebied ten zuidwesten van Emmeloord. Waterschap, provincie en LTO onderzoeken met deze pilots in welke mate bodemdaling is af te remmen en wat het effect is op waterbesparing. Met ondersteuning van het  Rijk is Spaarwater uitgebreid met de vraag in welke mate dit de waterkwaliteit verbetert en  bodemverdichting wordt voorkomen. Op een van de percelen in de Noordoostpolder is biologische drainage aangelegd. Dit is het eerste Nederlandse perceel waar dit wordt toegepast. In plaats van pvc worden biologisch afbreekbare materialen gebruikt. Onderzocht wordt of deze drainage bijdraagt aan het reduceren van uitspoeling van nutriënten. Naast deze pilots is het waterschap actief op pad gegaan om het (kennis)netwerk uit te breiden. Ook is in samenwerking met diverse partijen een aantal projecten gestart gericht op het ontsluiten en delen van kennis over bodem en water:

• Aeres Hogeschool, provincie Flevoland, waterschap en marktpartijen zijn een samenwerking gestart om te onderzoeken welke methoden en middelen er zijn om bodemverdichting en bodemdaling beter in beeld te brengen.
• Zuiderzeeland participeert met diverse andere partijen in een landelijk onderzoeksprogramma van Wetsus gericht op het ontwikkelen van kennis over bodemkwaliteit.
• Voortzetting van het Actieplan Bodem en Water voor de komende drie jaren (zie programma Schoon Water). Voorbeelden van activiteiten ter verbetering van de bodemkwaliteit zijn groenblauwe diensten voor bodemverbetering en het project “zicht op bodemstructuur” waarin agrariërs onder begeleiding van een bodemdeskundige leren van elkaars bodem.
• Met het Rijksvastgoedbedrijf is contact gelegd over de vraag: hoe kan rijksvastgoed worden ingezet om maatschappelijke meerwaarde te creëren op het gebied van bodemverdichting en bodemdaling?
• Uitbreiding van het netwerk in de agrifoodbusiness om ook daar bewustwording te creëren.
• Zuiderzeeland participeert in de themagroep bodemdaling (ambtelijk) en de kerngroep bodemdaling (bestuurlijk). Speerpunten hierbij zijn de uitwisseling van kennis en ervaring en het agenderen van de problematiek bij het Rijk en regionale overheden.

Eind dit jaar is in Espel een inloopmarkt georganiseerd over de aanleg van de permanente hevels in de Westermeerdijk. Nu het windmolenpark gereed is, kunnen de nieuwe permanente hevels in 2018 geplaatst worden. Het doel hiervan is het achterliggende gebied van beter water te voorzien. De huidige kwaliteit is namelijk onvoldoende voor de intensieve tuinbouw en bollenteelt in dat gebied.

Tegelijkertijd is er aandacht voor sturing en monitoring van het zoutgehalte bij deze hevels. Door slim te sturen voorkomt het waterschap onnodige waterinlaat. Al het water dat we inlaten, moeten we namelijk ook de polder weer uitmalen. En dat kost energie. Dit jaar zijn voorbereidende stappen gezet voor nieuw beleid over waterbeschikbaarheid. Het doel van het nieuwe beleid is tot een duidelijk afwegingskader te komen over hoe we omgaan met vraag en aanbod van zoetwater. Zuinig omgaan met water is hierbij een speerpunt. Daarmee geeft het waterschap invulling aan de afspraken vanuit het Deltaprogramma en de energiedoelstellingen.

De meeste investeringen binnen het programma Voldoende Water betreffen met name reguliere vervangingsinvesteringen van kunstwerken (stuwen, duikers, hevels, et cetera) in het watersysteem en een aantal investeringen in het kader van verduurzaming (waar over in het programma Algemeen op totaalniveau wordt gerapporteerd). De grootste investering binnen dit programma is de renovatie van gemaal Vissering.

De investeringen binnen het programma Voldoende Water verlopen voor het grootste deel conform planning en binnen de financiële kaders. De investeringsuitgaven voor het programma Voldoende Water bedroegen in 2017 € 1,1 miljoen. Dit is ruim € 1 miljoen minder dan begroot. Voor € 1 miljoen wordt dit veroorzaakt doordat de investering in de hevels Westermeerdijk niet is gerealiseerd in 2017. De nadere uitwerking van dit project met betrekking tot de waterveiligheid heeft meer tijd in beslag genomen dan gepland. Ook de realisatie van een aantal andere kunstwerken in het watersysteem heeft vertraging opgelopen, in veel gevallen door een langer dan gepland aanbestedingsproces. Hierdoor vallen uitgaven eveneens lager uit dan begroot. De uitgaven voor de aanleg van zonnepanelen vallen ook wat lager uit dan begroot. De verwachting is dat de ingeschatte opleverdatum halverwege 2019 nog wel gehaald wordt.

De enige oranje smiley met betrekking tot de financiën betreft de vervanging van de stuw in de Oudebostocht. Het krediet zal naar verwachting worden afgesloten met een tekort van € 5.000,-  op een totaalkrediet van € 78.000.